Overstap in Hoek van Holland
De kinderen vertrokken per trein vanuit Gdansk, Berlijn, Wenen en Praag met als eindbestemming Londen. De meesten reisden via Hoek van Holland. Daar kwamen ze aan op het station waarvandaan ze met hun handbagage naar de kade liepen. Daar lag het stoomschip dat ze naar Harwich bracht. Vervolgens gingen ze via het spoor weer verder naar Station Liverpool Street in Londen.
Onderweg naar Liverpool
De herinnering blijft
Om de gedachte aan deze reizen levendig te houden zijn er op een aantal belangrijke plekken in dit traject gedenktekens geplaatst. Met name in Hoek van Holland en op de stations van Gdansk, Berlijn, Hamburg en Londen. Deze monumenten werden vervaardigd door de Duitse kunstenaar Frank Meisler, destijds een van de kinderen die op deze manier ontsnapte aan het nazi-geweld.
Ook zijn er flink wat films gemaakt over deze legendarische reizen. En er is een vereniging voor mensen die het destijds zelf hebben meegemaakt.
Kindertransporten
Ook in de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog hadden de Joden het zwaar te verduren.
Zeker sinds de Kristallnacht (9-10 november 1938) toen de heksenjacht op de Joden begon. Gelukkig lukte het in november 1939, na moeilijke onderhandelingen, de zogenoemde Kindertransporten op gang te krijgen. Daardoor vonden maar liefst 10.000 Joodse kinderen een veilig heenkomen in Engeland.
Onderhandelingen
Er werd o.a. gesproken met de Nazi Adolf Eichman en de Engelse minister-president Chamberlaine. Eén van de onderhandelaars was de Nederlandse bankiersvrouw Geertruida Wijsmuller-Meijer.
Uiteindelijk werd er op 21 november 1938 in Engeland een wet aangenomen, die het mogelijk maakte Joodse kinderen op te nemen als vluchteling.
10.000 kinderen in veiligheid
Op 1 december 1938 vertrok het 1e transport uit Berlijn. Op 10 december 1938 vertrok het 2de uit Wenen. Na de Duitse bezetting van Tsjechië (maart 1939) werden er ook transporten vanuit Praag georganiseerd. In februari en augustus 1939 volgden er transporten vanuit Polen. Het laatste transport vertrok op 1 september 1939 vanuit Duitsland. Twee dagen later, op 3 september 1939, verklaarde Engeland Duitsland de oorlog.
Geertruida Wijsmuller-Meijer
Voorwaarden van de Engelsen
Voorwaarde was wel dat ze niet ouder waren dan 17 jaar en dat hun ouders niet meekwamen. De kosten voor de reis en het verblijf van de kinderen werd geschat op 50 pond per kind (in 2012 zou dit zo’n € 1.500 zijn). Dit geld werd bijeengebracht door de Joodse gemeenschap in Engeland.
Voorwaarden van de Nazi’s
De kinderen mochten niet veel meenemen: 1 koffer, 1 tas, 10 Rijksmark en een enkele foto. Speelgoed en boeken waren verboden. Waardevolle spullen zouden onmiddellijk in beslag worden genomen. Het was de achterblijvers niet toegestaan om op het station afscheid te nemen. Dat moest maar thuis of elders gebeuren.
De namen van de kinderen werden op een lijst gezet en elk kind kreeg een nummer om de nek. Onderweg werden de lijsten en de kinderen veelvuldig gecontroleerd en dit leidde tot veel vertraging.
10.000 kinderen in veiligheid
Op 1 december 1938 vertrok het 1e transport uit Berlijn. Op 10 december 1938 vertrok het 2de uit Wenen. Na de Duitse bezetting van Tsjechië (maart 1939) werden er ook transporten vanuit Praag georganiseerd. In februari en augustus 1939 volgden er transporten vanuit Polen. Het laatste transport vertrok op 1 september 1939 vanuit Duitsland. Twee dagen later, op 3 september 1939, verklaarde Engeland Duitsland de oorlog.
Lees meer op oa. de engelse wikipedia over Kindertransport
Monumenten
Langs het traject van de Kindertransporten staan op verschillende plaatsen monumenten van Frank Meisler. Meisler is geboren in Dantzig (Polen) en maakte zelf als kind een van deze transporten mee.
The Departure
Station Gdansk
Trains to Life, Trains to Death
Station Friedrichstrasse in Berlijn
The Arrival
Station Liverpool Street in Londen
The Final Parting
Station Damtor Hamburg
Channel Crossing To Life
Waterwegpark Hoek van Holland
Gdansk
Berlijn
Londen
Hamburg
Hoek van Holland
KTA – Kindertransport association
Er is nog steeds een organisatie die de herinneringen aan de Kindertransporten levend houdt.
Voor meer informatie kijk op de website kindertransport.org
Op de site van KTA vind je ook een link naar de KINDERTRANSPORT Memory Quilts. Die Quilts werden gemaakt door 64 ‘kinderen van toen’.
Kinder Transport Memory Quilts
De Quilts zijn stukjes handwerk met de naam van het kind en een afbeelding van de reis naar de vrijheid. Onder zo’n Quilt zie je een knop met een geluidsfragment waarin hij of zij er zelf over vertelt. Probeer maar en speel daarna de Quiz.
Films
Into the Arms of Strangers
Er zijn veel, ook recente, films over de kindertransporten.
Eén daarvan, Into the Arms of Strangers, stamt uit 2002 en ontving een Oscar in de categorie documentaires. De film bevat authentieke beelden, o.a. van de overstap in Hoek van Holland, en interviews met senioren die het destijds zelf meemaakten.
Trailer Into the Arms of Strangers
Bezoek de website Into the arms of strangers.
Truus’ Children
Nog een recente film: Truus’ Children, een documentaire van de Nederlandse filmmakers Pamela Stuurhoofd en Jessica van Tijn over Truus Wijsmuller, de kracht achter de Kindertransporten.
Bekijk hier de website met ervaringen van de kinderen van toen.
Trailer Truus’ Children
Hoek van Holland
Gedenkteken
Hoek van Holland
Voor de Kindertransporten was Hoek van Holland een belangrijke plaats. Daar stapten de kinderen na een lange treinreis over op de boot naar Engeland. Aan de andere kant van de zee zouden ze veilig zijn.
Zo staat het nog in hun geheugen gegrift.
Daarom werd er op 30 november 2011 in Hoek van Holland een monument onthuld: Channel crossing to life.
Het monument in de media
Uitzending Jeugdjournaal
Uitzending WOS TV
Uitzending NPO 1 (1 vandaag)
Uitzending RTV Rijnmond
Basisonderwijs
Een impressie van de reis naar Engeland en de overstap in Hoek van Holland.
Download hier het stripverhaal van het filmpje.
Getuigen
Gedicht n.a.v. een gesprek met mevrouw Miep van Vugt.
Zij was in 1939 als 15-jarige getuige van de kindertransporten.
Transport
(1 september 1939)
Een glimp vingen wij op
van kinderen van daar, ver weg
– ver ook van wat men hier daarover zei en zweeg -,
op weg naar dat andere ver weg
– maar toch wat dichterbij, en vrij, zoals men zei -,
via hier, het einde van de lijn.
Een overstap, de loopplank op,
een koffertje, een tas, tien Mark,
’n enkele foto, een nummer om de nek;
de blik vol pijn naar oost, vol hoop naar west.
‘Das grosze Meer, da hinten die Sicherheit,
wie Vati und Mutti sagten.’
Een glimp ving vader op ‘n dag.
‘Wat ik daar zag, nog nooit gezien,
een platte spoorwegkar vol wiegjes,
één baby zelfs twee weken oud!’
Van daar, ver weg, via hier,
naar daar, ver weg, maar veilig.
Geen glimp meer
– toen scherven van die ene nacht,
het jaar daarvoor, nog dieper sneden-
van kinderen met nummers om de nek.
Wel later nog geruchten:
transporten naar het oosten
en sterren op de borst.
En niet – zoals beloofd, gehoopt, gesmeekt –
hun kinderen achterna.
Geen zee, geen hoop, geen overstap,
aan het einde van die lijn.
Ed van Berkel
Activiteiten bij het monument
Het monument is geadopteerd door OBS Inova.
Vaak nemen de leerlingen van deze school deel aan de activiteiten.
Over deze site
Deze site werd ontwikkeld door Karin van Paassen, Ed van Berkel en Mir Visser. De strip werd getekend door Ton Willemsen.
Concept en teksten: Ed van Berkel (EdCom) www.edcomhvh.org
Research: Mir Visser
Hoek van Holland rond de Tweede Wereldoorlog
De tweede versie van deze site kwam tot stand met een financiële bijdrage van de Gebiedscommissie Hoek van Holland (Bewonersinitiatief).
Meer informatie:
Ed van Berkel
Bonte Craystraat 33
3151 RB Hoek van Holland
0174 385298
edvanberkel@hetnet.nl
